LỊCH SỬ CHẠP TỔ TẠI CHI HỌ ĐẶNG TỲ ĐIỆN

9/18/2018 6:39:57 PM

LỊCH SỬ CHẠP TỔ TẠI CHI HỌ ĐẶNG TỲ ĐIỆN

(Tỳ Điện, ngày 09/01/2018)

Kính lạy anh linh tiên tổ,

Kính thưa các bậc kỳ lão,

Kính thưa các vị đại biểu cùng toàn thể bà con họ Đặng trong và ngoài tỉnh Bắc Ninh về dự lễ kỷ niệm ngày hôm nay.

Hôm nay, chúng ta có mặt tại mảnh đất linh thiêng này, chính là đất phong của vua Lê cho tiên tổ Đặng Kim Công.

Theo Đặng thế gia phả ký do Đại Đô đốc Đặng Tiến Đông, hậu duệ 23 đời Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn chắp bút năm 1790.

Vào năm Quang Thuận thứ 4 (1520), Lê Chiêu Tông phong đất thuộc 2 xã Tỳ Bà - Mạc Xuyên gồm 4 thôn: Thượng, Trung, Trịnh, Miễu thuộc huyện Lương Tài, phủ Thuận An, xứ Đoài đã có công 2 lần đuổi giặc ra khỏi bờ cõi phía Đông Bắc, góp phần giữ yên sơn hà xã tắc cho Đại Việt.

Năm 1527, Mạc Đăng Dung cướp ngôi nhà Lê, phế truất Lê Cung Hoàng lập nên triều Mạc. Do biến cố lịch sư này mà Tài Quận công Đặng Kim Công đã từ quan về sống trên đất Tỳ Bà - Mạc Xuyên. Cụ đã bỏ tiền của, hô hào dân lập ấp khai hoang trên đất phong của mình. Dân chúng làm ăn thịnh vượng nhưng ít năm sau thì cụ qua đời, nhân dân đã xây dựng khu Từ Chỉ Tỳ Bà - Mạc Xuyên để phụng thờ cụ.

Từ Chỉ được xây dựng vào thời nhà Mạc (1527-1592) nên nhân dân quanh vùng quen gọi là “Thành nhà Mạc”. Bốn thôn: Thượng, Trung, Trịnh, Miễu gọi chung là làng Mạc. Ban đầu Từ Chỉ chưa có kia ký.

Thời gian trôi qua suốt 65 năm cuộc chiến tranh Nam - Bắc triền miên nối tiếp đến cuộc chiến tranh Trịnh - Nguyễn phân tranh.

Năm 1595, Trịnh Tùng xưng vương sau khi đã thôn tính được kinh thành Thăng Long. Nhà Mạc phải chạy lên Cao Bằng cát cứ. Trịnh Tùng thấy đất nước bị chiến tranh tàn phá nặng nề, dân tình lầm than đói khổ. Năm 1658, Chúa Trịnh phải giải quyết một số yêu cầu cấp bách để dân khỏi lưu tán, sống an cư lạc nghiệp. Chúa đã bãi bỏ lao dịch, sưu thuế 3 năm. Quan Trung Doãn Đặng Tiến Hưng hậu duệ đời thứ 3, cháu đích tôn của Tái Quận công Đặng Kim Công trở lại đất phong Tỳ Bà - Mạc Xuyên hô hào dân chúng phục hóa, khai hoang chấn chỉnh đồn điền. Khi mất, quan Trung Doãn chia ruộng đều cho 4 thôn: Thượng, Trung, Trịnh, Miễu để cày cấy làm ăn, không thu sưu thuế của dân.

Riêng thôn Trịnh dựa vào uy Chúa Trịnh và cụ Đặng Tiến Hưng là con rể họ Trịnh lúc cụ bà còn sống nên đã chèn ép 3 thôn Thượng, Trung, Miễu để đòi đặc lợi cho mình.

Về sau, thôn Trịnh thất lễ với Chúa, cụ bà cũng mất, có cô gon gái nuôi của cụ Đặng Tiến Hưng là Đặng Huy Thuận Lãi cung tần. Bà vốn là con gái họ Trịnh (đô đốc Trịnh Thạch Hầu) làm con nuôi Đặng Tiến Hưng đứng ra dàn xếp. Bà bỏ tiền của ra công đức xây đình, xây chùa và cấp ruộng cho một số trại ấp mới lập như trại Phương Mái. Cuối cùng, 4 thôn lại đoàn kết một lòng lấy tên là làng Mạc (sau này đổi tên là làng Tỳ Điện), xây dựng làng xã ngày một phồn thịnh.

Chính vì thế, sau này làng Mạc đã góp công, góp của tiếp tục tu tạo cho khu Từ Chỉ này. Đến nay, còn cả một khu di tích rất trọn vẹn với kiến trúc bia đá ngoài trời, trạm trổ rất công phu, điều nghệ… thật đáng khâm phục.

Năm Ất Mão Đức Nguyên thứ 2 (1675) khánh thành toàn bộ công trình từ cổng vào đến khu thờ tự gồm 2 hương án, ván đá, sập đá dựng tấm bia đầu tiên ghi công Tài Quận công Đặng Kim Công.

Năm Bính Tý Chính Hòa thứ 16 (1696) dựng thêm tấm bia thứ 2 ghi công đức quan Trung Doãn Đặng Tiến Hưng phối thờ phía hữu khu Từ Chỉ.

Năm Tân Tỵ Cảnh Hưng thứ 12 (1761), làng Phương Mới khuyên góp thêm một số trại ấp trong vùng dựng cụm bia thứ 3 gồm bia ký, sập đá, hương án ghi công đức bia Đặng Huy Thuận Lãi cung Tần - con gái Đô đốc Trịnh Thạch Hầu, con nuôi quan Trung Doãn Đặng Tiến Hưng phối thờ phía trái khu Từ Chỉ.

Chúng ta không tự hào sao được! Đất Tỳ Điện, Phú Hòa không phải là mảnh đất hoang sơ mà đó là đất phong hầu của ông cha ta để lại đã có bề dày lịch sử gần 500 năm. Nơi đây đã từng hội tụ các công thần, văn thần, quốc thích của nhiều đời vua chúa. Nơi đã sản sinh các cung tần mỹ nữ nổi danh một thời.

Từ Chỉ họ Đặng thôn Tỳ Điện đã được Nhà nước xếp hạng Di tích Lịch sử cấp Quốc gia năm 1986, đã nhận được 2 lần trợ giúp để sửa chữa tu bổ thêm vào các năm 2001 và 2007. Chỉ Tỳ Điện và bà con sở tại cũng đã tạo thêm một ngôi từ đường cho chi họ để trông coi và tế lễ vào ngày 12/12 hàng năm.

Ngày nay, Hội đồng gia tộc họ Đặng Việt Nam tỉnh Bắc Ninh nhìn nhận khu Từ Chỉ này là một công trình lịch sử giàu tính nhân văn nhất của dòng họ Đặng tỉnh Bắc Ninh và tiếp tục tu tạo trở thành một khu thờ tự hoành tráng của dòng họ Đặng tỉnh Bắc Ninh. Thêm một công trình nữa đã mọc lên và tương lai dự án còn tiếp tục mọc lên nhiều công trình nữa.

Hôm nay, bà con ta hội tụ tại đây để tưởng niệm đến cụ Tài Quận công Đặng Kim Công, chúng ta lại có dịp nhớ đến công đức của Ngài, con cháu hậu duệ của Ngài cùng ôn lại công đức của tổ tiên ta.

Hướng về cội nguồn, chúng ta phải làm cho nền văn hóa của dân tộc rực sáng lên. Những điểm hội tụ truyền thống như Từ Chỉ họ Đặng thôn Tỳ Điện là cái gốc để giáo dục cháu con giữ được truyền thống của cha ông, gìn giữ đạo nhà, giữ yên phép nước, phát huy truyền thống của địa phương và gia tộc làm rạng rõ tổ tông. Hòa vào dòng suối chung của trăm họ “con Lạc, cháu Hồng”, “con Rồng, cháu Tiên”, góp phần dựng xây đất nước Việt Nam ngày càng phồn thịnh, văn minh.

Xin kính chúc các vị đại biểu cùng toàn thể bà con mạnh khỏe, vui vẻ và hạnh phúc.

Xin chân thành cảm ơn.

Cập nhật lần cuối: 9/18/2018 6:39:57 PM

Về trang trước Bản in Gửi email