Từ Đường Làng Đỗ Xá...

Làng Đỗ Xá, xã Lan Đình, huyện Đông Ngàn Phủ từ Sơn. Xưa nay chính là làng Quan Độ, xã Văn Môn, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh. Làng cách thị trấn chờ khoảng 2km là một làng đông dân hơn 2000 người và kinh tế trù phú của huyện Yên Phong. Trong làng Đỗ Xá có từ đường thờ hai Quận công họ Đặng cũng là hai cha con Thuỷ tổ dòng họ Đặng ở đây.

Người cha là Thuỵ Quân Công Đặng thế Kỵ (cậy)

Người con là Dương quân công Đặng thế Dương và phu nhân.

Đăng Thế Kỵ là con của Hậu Trạch công Đặng Huấn một danh tướng thời Lê trung hưng một trong tứ phối công thần cùng với Phạm Đốc, Hoàng Đình Ái, Nguyễn Hữu Liên khi mất được thờ ở Thái Miếu. Đặng Thế Kỵ cùng với cha lập được nhiều công tích được phong nhiều chức: Đô đốc kiêm Sự, tả Đô đốc Thái Bảo, Thái phó tước Quận Công. Ngài mất ngày 12 tháng 2 năm tại đầm kẻ Bồi, Xứ Cổ huyện Trấn Thanh Hoá. Năm minh mạng thứ 9 (1828) ngài được sắc phong "Bản giáp Hậu Thần". Hàng năm ngày nhật kỳ Phúc của làng (12-1) Hàng Giáp phải mang lễ vật đến từ đường họ Đặng cúng tế.

Khi người cha ra trận Đặng Thế Dương mới được 4 tuổi, ngài theo mẹ về ở làng Đỗ Xá. Khi bé Đặng Thế Dương rất thông minh, chăm chỉ dùi mài kinh sử và luyện tập võ nghệ. Khi lớn lên nối chí cha anh ngài đi nam chinh mang sức mình ra giúp nước. Ngài Trấn thủ đạo Quảng Nam, trấn Bình Định. Ngài giữ nhiều chức quan trọng: Trung quân đô đốc phủ, Tả đô đốc, Thái phó tướcm Dương quận Công. Khi mất mộ phần an táng tại Quảng Nam và được gia phong: Kiệt hiệt tiền liệt, tán tự công thần, đặc tiến phụ quốc kim tử vinh", Ở đỗ Xá lập mộ phần tượng trưng của ngài để con cháu hàng năm cúng tế. Khi ở Quảng Nam Dương quận công có thêm một á Đạo Quảng Nam phát triển thành một chi rất đông con cháu.

Kể từ cụ tổ Thuỵ Quận công Đặng Thế Kỵ chi họ Đặng là Đỗ Xá đến nay đã được 18 đời trải qua 500 năm con cháu Đông Đúc lên tới hàng ngàn người và đi lập nghiệp ở nhiều nơi.

- Chi họ Đặng thôn Lâm Tiến, xã Nguyên Khê, huyện Đông Anh, Hà Nội

- Chi họ Đặng thôn Khánh Vân, xã Đoan Bái, huyện Hiệp Hoà, tỉnh Bắc Giang

Nhiều con cháu lập nghiệp ở các thành phố lớn: Hà Nội, Hải Phòng, Huế, TP Hồ Chí Minh…. ở nước ngoài đông nhất là Séc và Canada.

Hậu duệ 16 của ngài nổi tiếng có nhà khoa học Đặng Văn Trà, du học tại Pháp cùng với giáo sư Trần Đại Nghĩa trong cuộc kháng chiến chống Pháp và hy sinh tại chiến khu Việt Bắc 1950. Hậu duệ thứ 17 của ngài bà Đặng Thị Mỹ Lĩnh là giáo sư tiến sĩ tại trường quốc tế ngoại ngữ tại Canada… Rất nhiều người công tác và làm việc trong các bộ máy của Nhà nước và các nhà khoa học đang phục vụ rất nhiều ngành nghề trong cả nước.

Ngôi từ đường họ Đặng làng Đỗ Xá được xây dựng cách đây hơn 400 năm. Khu cổng mới làm năm 1935 nhưng theo kiến trúc tam quan cổ rất hoành tráng.

Trên cổng có bức đại tự đề 3 chữ "Trung - Hiền - Thảo". Các cột ngoài cổng đều có câu đối. Sau cổng đến sân đến tiền tế, hai bên là tả hữu mạc, đến nhà đại bái và hậu cung. Cụ tổ Đôn chính đời thứ 3 đầu TK17 lập nhà thờ cúng gia tiên. Gần 1 thế kỷ sau 1716 cụ tổ Phúc An đời thứ 6 chính thức xây dựng nhà thờ kiên cố từ đại bái vào. Đến cụ Phúc Tự đời 11 xây thêm nhà tiên tế. Năm 1920, cả họ góp tiền xây dựng 2 nhà tả hữu mạc. Năm Bảo Đại 6 cải tạo từ đường xây dựng hoàn toàn gỗ lim như ngày nay. Từ đường họ Đặng Đỗ Xá hàng năm con cháu 5 chi là hậu duệ của cụ tổ các nơi đến dâng hương tiến tế. Những ngày giỗ tổ rất nhiều đoàn họ Đặng ở nhiều tỉnh thành trong cả nước về dự và nơi đây trở thành một di tích lớn của họ Đặng.